Çocuklara sorun yaşamamaları için evde, okulda ve dışarıda nasıl davranmaları gerektiğini öğretiriz. Yeni dünya düzeni, genç neslin online tehlikelerden korunmasına yardımcı olarak dijital hijyenlerine de özen göstermemizi gerektiriyor.

Günümüz çocukları “ekran nesli”, “dijital jenerasyon” ve “dijital yerli” gibi birçok isimle anılıyor. Tüm bu isimlerin ortak noktası, çocukların hayatları ile bilgi teknolojisi arasındaki kaçınılmaz bağdır.

Bilgisayarlaşma çağının başında internet ağı esas olarak eğlence ile bağdaştırılıyordu, şimdi ise çocuklar dijital ortamdan çok çeşitli eğitim fırsatlarına ulaşabiliyor. Geride bıraktığımız pandemi dönemi, EdTech (Eğitim Teknolojisi) sektörü için büyük bir itici güç oldu. İnternet, hayatımızın hemen hemen yer kısmına etki ediyor. Bu sebeple, evdeki ve kişisel cihazlarımızdaki “Kapatma” düğmesine basmak, siber güvenlik sorununu çözmek için tek başına yeterli olmuyor.

Bununla birlikte, bu riskleri düşürmemiz mümkün. 4-12 yaş arası çocuklar için Online İngilizce dersler sunan Novakid okulunun Eğitimsel İçerik Müdürü Adrienne Landry ile birlikte, bir çocuğun internet ortamında karşılaşabileceği tehlikeleri ve bunlarla ilgili neler yapabileceğimizi inceledik.

İşte dikkat edilmesi gereken hususlar:

1- Siber Zorbalık

Modern çağdaki çocukların yaklaşık %35’i siber zorbalıkla karşı karşıya kalıyor. Bazen bu, sadece bir şaka olarak başlıyor ve sonrasında ise ciddi bir soruna dönüşüyor. Çocuğun kendisine olan saygısı azalıyor ve anne babalar, sadece çocuk içine kapandığında, ruh hâli değişiklikleri yaşadığında, çocuk mızmız veya sinirli davrandığında bir sorun olduğunu fark edebiliyorlar.

Bu gibi durumların yaşanmaması için, internete yüklenen her şeyin sonsuza dek orada kaldığını çocuğa anlatmak gerekir. Bir fotoğraf ya da video paylaşırken iki kez düşünmeliler ve internette kendileri ile ilgili çok fazla şey paylaşmamalılar. Her şey arkadaşlar için çekilen komik bir videonun viral olmasına bakar. Bir sabah kalktığında ünlü oluverir ve herkes internette onunla ilgili konuşuyor olur. Ama herkes bu tarz bir heyecanı gerçekten yaşamak istiyor mu?

Sinirli ya da üzgünken asla internette paylaşım yapmaması ya da mesajlara yanıt vermemesi gerektiğini çocuğunuza anlatmalısınız. Ani duygusal tepki hiçbir zaman hiçbir sorunu çözemez. Aksine, genelde işleri daha da kötü hâle getirir.

2- Sakıncalı İçerikler

Bu, birçok çocuğun en sık karşılaştığı sorun olabilir. Çocuklar bazen istemeden veya meraktan şiddet, ahlaka aykırı eylemler ve bunlara benzer diğer şeylerin görüntülerini görebilirler. Eğer bu sorunu konuşarak çözemiyorsanız dijital alanı nasıl filtreleyeceğinizi öğrenmelisiniz. Modern akıllı telefonlarda ve tabletlerde genelde çocuğunuzun yetişkin içeriğine erişimini sınırlayan “ebeveyn denetimi” işlevi yer alır. Bunun yanı sıra, bilinen birçok uygulamanın çocuğun, yaşına uygun olmayan içeriklere erişimini denetleyen ayarları bulunmaktadır.

3- Siber Suçlulara Bilgi Sızdırma 

Çocuğunuzun neşeyle evinin dışındaki fotoğrafını ve konumunu internette paylaştığını hayal edin. Altına da anne ve babasının o gün evde olmadığını yazsın… Paylaşılan bu tarz “ipuçları”, kişisel sayfanın siber suçluların istihbarat silahı hâline gelmesine neden olur. Bu gönderiye bakarak çocuğun nerede yaşadığını ve hangi yolları kullandığını görebilirsiniz. Kendini bu kadar çok ifşa etmek, hırsızlıktan çocuk kaçırmaya kadar çok farklı sonuçlara neden olabilir. Sakince çocuğunuza internette bilgi paylaşırken çok dikkatli olması gerektiğini anlatın. Mümkünse hesabını gizli yapın ve takipçilerini kontrol edin. Ayrıca… Özel içerikler paylaşırken de aynı şekilde dikkatli olun.

4- E-dolandırıcılık

Bu dolandırıcılık türünde kullanıcının şifreleri ve özel verileri ele geçirilir. Maalesef bu tuzağa genelde deneyimsiz internet kullanıcıları olan çocuklar düşer. Çocuğunuza, özellikle de beklemedikleri e-posta ve mesajlarla gönderilen linklere tıklamamaları gerektiğini anlatın. Hatta sözde bir arkadaşın gönderdiği bir postada şifresini yazması bile istenebilir. Bu durumda çocuk ortada bir sorun olduğunu anlamalı ve anne ya da babasına haber vermelidir (tabii antivirüs yazılımı da daima etkin olmalıdır).

5- Sahte Kişilik

İngilizcede “Catfishing” olarak bilinen bu yöntem bir kişinin başka birisi gibi davranarak karşısındakini kandırmaını ifade eder. Eğer bu bağlamda yapılan eylemlerin amacı reşit olmayan bir kişiyi kandırarak buluşmaya ikna etmek ise buna “Siber istismar” (Cyber Grooming) da denir.

Çocukların %43‘ü internette tanımadıkları kişilerle sohbet ediyor. Peki, ekranın diğer tarafındaki kişi kim? Aynı yaştaki bir arkadaş ya da suça meyilli bir yetişkin…

Yapılan birkaç araştırmaya göre, çocuklar bir saat konuştuktan sonra karşı taraftaki kişiye o kadar çok güveniyor ki anne ve babalarından gizli şekilde buluşmaya ikna oluyorlar. Ayrıca suçlular bir çocuktan “sadece eğlenmek maksadıyla” mahrem fotoğraflarını isteyip ardından “Bize şu parayı öde, yoksa bunu ailene ve arkadaşlarına gösteririz” diyerek ona şantaj da yapabiliyorlar.

Burada önemli olan şey, çocuğunuzla aranızda güven ilişkisini kurarak “gizli arkadaşlar” edinmesine engel olmak ve daima edindiği “yeni arkadaşlardan” size bahsetmesini sağlamak.

6- Zoom Bombing

Çoğumuz, pandemi döneminde uzaktan öğrenim konusunda ustalaşmaya çalışırken bir canlı dersin ortasında bir anda uygunsuz içeriklerin gösterildiğini hatırlarız. Bu hacker sabotajının failleri hiçbir ceza almadan paçayı kurtardı. Bu tarz eylemlere Zoom programının adından dolayı Zoom Bombing, yani Zoom Bombardımanı denilmektedir.

Günümüzde online öğrenim yeni bir seviyeye ulaştığı için bu tarz aksilikler git gide daha az yaşanıyor. Bununla birlikte, çocuğunuzun ders esnasında uygunsuz şeyler görmeyeceğinden emin olmak için, bilinen eğitim platformlarını kullanmanız yararınıza olacaktır. Online okulların ayrıca güvenilir veri şifreleme sistemleri de olmalıdır. Platformun gizlilik politikasını dikkatlice okuyun. Öğrencilerin ve velilerinin gizli verileri koruma altında olmalıdır.

Son olarak, haksız avantaj sağlamaya karşı korunaklı bir derecelendirme sistemi olan, ciddi eğitim platformlarıyla çalışmanız, üst seviye uzmanmış gibi davranan sahtekar öğretmenlerle karşılaşma riskini ortadan kaldıracaktır.

7- Binge Watching

Bir dizinin veya programın bölümlerinin art arda ve kısa zaman içinde izlenmesine Binge Watching, yani Seri İzleme denir. Bunu yapan bazı yetişkinler bir sonraki gün işe kızarmış gözlerle gitmek zorunda kalır. Uyku eksikliğinin sinir sistemine ve gözlere verdiği zarardan bihaber olan çocuklardan bahsetmeye gerek bile yok. Ekran süresini takip eden uygulamalar, gecenin bir vakti uyanıp çocuğunuzun gerçekten uyuyup uyumadığını kontrol etme zorunluluğundan kurtulmanıza yardımcı olabilir. Çocuğunuzun cihazla geçireceği zamanı sınırlamanızı sağlar. Aynı zamanda, örneğin gece boyunca bazı uygulamalara erişimi devre dışı bırakmanız da mümkün.