Amerika ile neler yaşadık,

neler yaşayacağız?..(3)

Necdet Buluz

Washington Enstitüsü Türkiye Programı Direktörü Soner Çağaptay’a göre, bu görüşme Kongre’den Türkiye hakkında daha da sert tasarıların geçmesini engellemiş olabilir.

Ancak nihayetinde Türk-Amerikan ilişkilerinde genel anlamdaki olumsuz tablo, basın toplantısındaki sıcak mesajlara rağmen, görüşmeden önce neyse sonrasında da aynı düzeyde seyretmeye devam etti.

Hatta Kongre’den birbiri ardına yaptırım paketleri hazırlanması ya da geçmesini Türkiye’den İncirlik’in kapatılabileceği yönünde gelen tehditler izledi. İncirlik iki ülke ilişkilerinde hemen her gerilim döneminde ara ara gündeme gelen bir konu.

Amanda Sloat’a “Türkiye gerçekten de İncirlik’i kapatabilir mi?” diye sorduk. Sloat’ın yanıtı “Bence bu devam eden tehditler, Amerika’yı Türkiye’de ne kadar askeri unsur bulundurmak istediği yönünde yeniden bir değerlendirme yapmaya itiyor. ABD’nin zaten Yunanistan, Ürdün gibi komşu ülkelerle, bölgedeki diğer müttefiklerle savunma işbirliğini güçlendirmeye başladığını görüyoruz. Bu tehditler nihayetinde Amerikalılar’ın Türkiye’den bazı unsurlarını çekme kararı vermesine yol açabilir” şeklinde oldu.

VOA Türkçe’ye konuşan Soner Çağaptay da Amerikan ordusunun uzun süredir İncirlik’e alternatif olacak üsler konusunda çalışma yaptığına dikkati çekerken, “Aslında bu belki de Amerikan askeriyesinin kalıcı biçimde Türkiye’den çıkışının yolunu da açabilir. 1950’lerde başlayan bu Soğuk Savaş’ta Rusya ve komünizme karşı oluşmuş olan ilişkinin belki de neticelendiğini görebiliriz. Amerika çıktığı takdirde bir daha geri dönmeyebilir” diye konuştu.

2019 yılında Türkiye-ABD ilişkilerinin en çok konuşulan konusu Türkiye’nin Rusya’dan S-400 alımıydı. Bu satış yüzünden ABD Savunma Bakanlığı Pentagon Türkiye’yi F-35 uçaklarının ortak üretimi ve satışı programından çıkardı. Türkiye’ye daha önce teslim edilen 4 adet F-35 uçağının da ABD’den Türkiye topraklarına transfer edilmeyeceği açıklandı.

Türkiye tüm bu baskılara rağmen S-400 sistemlerinin ilk parçalarını geçen yaz teslim almaya başladı. Ankara sürekli olarak “Biz Amerika’dan bu sistemi almaya çalıştık ama vermediler, bizim de ihtiyacımız var dolayısıyla Rusya’ya yöneldik” türünden mesajlar verdi.

ABD Başkanı Trump’ın da bir önceki Obama yönetimini Türkiye’ye Patriot satmamakla eleştirmesi Ankara’yı bu tezinde cesaretlendirdi.

Ancak Obama döneminin Dışişleri Bakanlığı müsteşar yardımcılarından Amanda Sloat’a göre, Ankara’nın bu savunması tam da gerçeği yansıtmıyor: “Bu kesinlikle doğru değil. Obama yönetimiyle Türk hükümeti arasında – Kongre de dahil olmak üzere – Amerika’nın Patriot satma arzusu konusunda uzun görüşmeler yapılıyordu. Türkiye’nin ücret ve teknoloji transferi konusunda Amerika’nın karşılayamadığı belirli talepleri oldu. Dolayısıyla satışın koşulları üzerinde anlaşma sağlanamadı, Amerikan hükümetinin Patriotlar’ı satmayı reddetmesi gibi bir durum kesinlikle yoktu.”

Türkiye’yi Patriot almaya ikna etmeye çalışan Amerikan yönetimi hala S-400’lerin aktive edilmemesi gibi formüllerle soruna bir çözüm bulmaya çalışıyor.

Türkiye uzmanı Soner Çağaptay’a göreyse Türkiye tüm sert açıklamalarına karşın S-400 konusunda hala geri adım atabilir. Çağaptay, “Türkiye S-400 sistemini aldıktan sonra eğer bu sistemi açarsa, kullanıma koyarsa hem Amerikan yaptırımlarına uğrayacak, hem de TSK’ya çok önemli bir katkısı olacak olan F-35 uçaklarını alamayacak. Şimdi esas sıkıntı şu; Türkiye aslında belki de bu S-400 sistemini açmak istemiyor yaptırımlardan kurtulmak için, herhalde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Washington ziyaretinin bir sebebi de buydu. Bu konuda bir görüşmeydi” şeklinde konuştu.

Tüm bu gelişmeler karşısında Washington’da Türkiye’yle ilgili en çok tartışılan sorulardan biri Türkiye’nin özellikle S-400 alımı, Suriye’de Moskova’yla birlikte hareket etmesi gibi gelişmelerin ardından NATO’dan uzaklaşıp Rusya’ya mı yönelmekte olduğu sorusuydu.

Türk-Amerikan ilişkilerini takip eden hemen herkesin kafasındaki soru buydu. Buna karşın Trump yönetimi, hatta yaptırım tasarılarının ardı ardına geldiği Senato’daki Cumhuriyetçi Çoğunluk Lideri Mitch McConnell, Türkiye’nin üzerine gitmede daha dikkatli olunması, Türkiye’yi Rusya’nın kucağına itecek adımlar atılmaması gerektiği yönünde uyarılarda bulunuyor.

necdetbuluz@gmail.com

www.facebook.com/necdet.buluz