Geri dönüş bilmecesi…

Geri dönüş bilmecesi…

Necdet Buluz

Suriye konusu gündeme gelince ilk sorulan soru “Sığınmacılar ülkelerine dönecek mi? Oluyor.

Türkiye, planladığı güvenli bölge ile 2 milyon Suriyelinin ülkelerine geri döneceği hesapları yapıyor. Bugünkü anlayış ile bu gerçekleşebilir mi hiç kimse bu konuda hesap yapamıyor.

Şunu özellikle vurgulayalım:

Türkiye, muhatap olarak Suriye rejimini kabul etmek ve sığınmacılar konusunda da rejim ile masaya oturmak durumundadır. Sorunlarımızı ancak komşumuzla ve toprak sahibi ile çözmek durumundayız.

Örnek mi?

Suriye’nin komşusu ülkelerden Lübnan, sığınmacıların geri dönüş politikasını Suriye yönetimi ile birlikte yürütüyor. Ürdün’den Suriye’ye dönüşler ise iki ülke arasındaki Nasib sınır kapısının üç yıl aradan sonra açılması ardından artmış durumda.

Şam’la koordinasyon içinde hareket eden Lübnan ve Ürdün’ün aksine Türkiye, Suriyeli sığınmacıların geri dönüşü için tamamen farklı bir yol izliyor.

Ankara, sığınmacıların Suriye’nin kuzeyinde Barış Pınarı Harekâtı ve diğer operasyonlarla kontrol sağlanan bölgelere gitmelerini teşvik ediyor. Türkiye, bir yandan da Suriye’nin kuzeyinde milyonlarca Suriyelinin yerleşebileceği bir güvenli bölge kurmak için adımlar atıyor.

Yaklaşık 9 yıldır süren Suriye’deki iç savaşın sonucu olarak milyonlarca Suriyeli komşu ülkelere yerleşti.

Bu süreçte kapılarını en fazla Suriyeliye açan ülkeler Türkiye, Lübnan ve Ürdün oldu. Ancak son yıllarda bu ülkelerin kamuoyunda yoğun mülteci nüfusunun, ekonomik, siyasal ve toplumsal sorunlara neden olduğu yönündeki eleştiriler artmaya başladı.

Geçen yıl, Rusya’nın aracılığıyla Suriye devleti ve silahlı muhalif gruplar arasında bir anlaşma imzalanmış ve güney bölgesi yeniden Suriye yönetimine geçmiş, daha sonra ise kapı açılmıştı. Kapının açılması, Şam ve Amman arasındaki normalleşme sürecinin ilk adımı olarak görülüyor.

Suriye’de meşru hükümetin kazanımları sonucu çatışma yaşanan bölgelerin azalmasıyla, özellikle 2018’den itibaren bölge ülkelerindeki Suriyelilerin geri gönderilmesi yönündeki çağrılar daha da yoğunlaştı. Ancak bu çağrıları sığınmacı Suriyelilerin nasıl değerlendirdiği tam olarak bilinmiyor.

Birleşmiş Milletler’in (BM) en son 7 Kasım’da güncellediği verilere göre, bölge ülkelerinde kayıtlı 5 milyon 718 bin 489 Suriyeli mülteci yaşıyor.

Göçmen sayısının, kayıtlı olmayanlarla daha da yüksek olduğu tahmin ediliyor. Suriye’nin komşularından Türkiye 3 milyon 744 bin 926 kişiyle en fazla Suriyeli mülteciyi barındıran ülke konumunda. Bu, bölge ülkelerindeki Suriyeli mültecilerin yüzde 65.5’ine denk geliyor. Nüfusa oranla yoğunluk açısından ise birinci sırada Lübnan bulunuyor.

Ülkede 918 bin 974 Suriyeli mülteci yaşıyor ve bu da ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 25’ine denk geliyor. Ürdün’de ise 654 bin 266 Suriyeli mülteci bulunuyor. Bu ülkeleri daha düşük rakamlarla Irak (231 bin 831) ve Mısır (129 bin 779) takip ediyor.

Yapılan araştırmalar, güvenliğin sağlanması, hizmetlere erişim, konut imkânı, askerlikten muafiyet ve iş imkanı gibi olanakların sağlanması durumunda Suriyelilerin ülkelerin dönebileceklerini gösteriyor.

BM’nin Lübnan, Ürdün, Irak ve Mısır’da yaşayan Suriyelilerle yaptığı ve Mart 2019’da yayımlanan araştırmasına göre Suriyelilerin yüzde 75.2’si bir gün Suriye’ye dönmeyi umuyor. Dönmeyi düşünmeyenlerin oranı yüzde 19.3 iken, yüzde 5.5 de kararsız olduğunu söylemiş.

Ancak ankete katılanların sadece yüzde 5.9’u 12 ay içinde Suriye’ye dönme eğiliminde olduğunu belirtmiş. Araştırmaya katılan Suriyelilere “Suriye’nin neresine dönmek istersiniz?” sorusuna katılımcıların yüzde 93’ü “kendi şehrimize” cevabını vermiş.

Türkiye’de son dönemde yapılan kamuoyu araştırmalarının tamamı, “Suriyeliler” konusunun hem ekonomik hem de toplumsal nedenlerle ülkenin “en önemli sorunlarından biri” olarak algılandığını gösteriyor.

Bu olgunun bu yıl yapılan yerel seçimlere de etkisini ağır bir şekilde hisseden hükümet, Suriyeli sığınmacıların denetimi ve bir bölümünün geri gönderilmesi politikasına daha fazla eğildiği görülüyor. Türkiye’de, Sosyo Politik Saha Araştırma Merkezi’nin Ocak 2019’da Gaziantep, Şanlıurfa ve Kilis’te yaptığı anket de Suriyelilerin yüzde 56.1’inin ülkelerine dönmek istediğine işaret ediyor.

Suriyeli sığınmacılar konusunu çözemediğimiz takdirde Türkiye daha çok sıkıntılı bir döneme girebilir. Bunların neler olabileceği konusundaki yazımızı da sizlerle yakında paylaşacağız.

necdetbuluz@gmail.com