Tanzim satışlar da

çare olmadı…

Necdet Buluz

Başlığımıza baktığınızda sanıyoruz ne demek istediğimizi anladınız. Gıda enflasyonunda sıkıntıyı atlatabilmek için belediyelerce bazı ilerde uygulamaya geçen tanzim satışların gıda enflasyonundaki tırmanışı önleyemediği görülüyor.

Ekonomide sıkıntı yaşanıyor. Bu nedenle seçim sonrası zam yağmurunun olabileceği tahmin ediliyordu. Nitekim tahminler de tutmaya başladı. Şimdi açıklanan enflasyon rakamlarına ve ekonomideki diğer gelişmelere bakalım:

TÜİK’in açıkladığı enflasyon verilerine göre seçim ayı Martta fiyatlar Şubat’a göre ortalama yüzde 1.03 oranında arttı. Enflasyon sepetinde yer alan 270 ürünün fiyatı arttı. Yıllık bazda enflasyon ise yüzde 19.71 oldu. Yıllık bazda gıda enflasyonu ise Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Tüketici Fiyat Endeksi, Mart 2019 verilerini açıkladı. Açıklanan enflasyon verileri beklentilerin aşıldığını gösteriyor.

Mart 2019 enflasyon verilerine göre tüketici fiyat endeksi (TÜFE) aylık bazda yüzde 1.03 ve yıllık yüzde 19.71 oldu. Beklenti aylık yüzde 0.85 ve yıllık yüzde 19.52 yönündeydi

Sadece gıda fiyatlarındaki artış cepleri yakmadı, ev eşyasındaki yıllık fiyat artışı yüzde 26.98, çeşitli mal ve hizmetlerde ise yüzde 27.94’e ulaştı.

Bu fiyat artışlarının ilk adımları gelen zamlar olarak somutlaşmasına kesin gözüyle bakılıyor. Seçim sonrası gelmesi beklenen zamlarda ilk haber elektrikten geldi. Elektriğe yüzde 37 zam yapıldı.

Ardından 2 Nisan’dan itibaren benzine 19 kuruş zam geldi. İstanbul’da 1 litre benzinin pompa satış fiyatı 6.90 TL’ye ulaştı.

TÜFE’de bir önceki yılın Aralık ayına göre yüzde 2.27 ve on iki aylık ortalamalara göre ise yüzde 18.70 artış gerçekleşti. Aylık en yüksek artış yüzde 3.48 ile sağlık grubunda oldu. Gıda ve alkolsüz içeceklerde yüzde 2.44, eğitimde yüzde 1.45, ulaştırmada yüzde 0.75 ve lokanta ve otellerde yüzde 0.67 artış gerçekleşti.

Aylık düşüş gösteren tek grup ise yüzde 0.29 ile haberleşme oldu. Yıllık bazda ise en fazla artış yüzde 29.77 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda gerçekleşti.

Çeşitli mal ve hizmetler yüzde 27.94, ev eşyası yüzde 26.98, eğlence ve kültür yüzde 20.08 ve sağlık yüzde 19.72 ile artışın yüksek olduğu diğer harcama grupları oldu. Enflasyon sepetinde yer alan 270 ürünün fiyatı arttı.

TÜİK’in verileri, Mart ayında yüzde 19.52 beklenen enflasyonun, yüzde 19.71 gerçekleşerek beklentilerin aksine yükselişe geçtiğini gösteriyor.

Başta Maliye Bakanı Berat Albayrak olmak üzere hükümete yakın piyasa tahmincileri enflasyonun istikrarlı bir şekilde azalacağını ifade ediyorlardı. Ancak enflasyonda Mart verileri, bu açıklamaların doğru beklentiler olmadığını göstermiş oldu. Mart verileri en fazla fiyat artışının yüzde 2.44 ile gıdada olduğunu gösteriyor. Yıllık gıda enflasyonu ise yüzde 29.77’ye çıkmış durumda.

Bazı gıda ürünlerinde tanzim satışların başladığı Şubat ayında gıda fiyatları bir tık aşağı gelmiş ve gıdada yıllık enflasyon sınırlı bir düşüşle yüzde 29.25’e gerilemişti. Ardından tanzim satışlar Türkiye geneline yaygınlaştırıldı.

Ancak görülüyor ki, gıda fiyatları düşmek yerine arttı. Bu durum tanzim satışların gıda fiyatları genel seviyesi üzerinde etkisiz kaldığının, çözüm olamayacağının ispatı niteliğinde.

Gıda fiyatları tarım sektöründeki yapısal sorunlar nedeniyle yükseliyor. Bu nedenle tanzim satış gibi yapay önlemler ile gıda fiyatlarını düşürmek mümkün olmuyor.

Mart 2019’da endekste kapsanan 418 maddeden; 33 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 270 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 115 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti.

TÜİK’in belirlemelerine göre, Mart ayında fiyatı en çok artan ürün, yüzde 43.81 ile çarliston biber oldu. Bunu yüzde 36.04 ile sivri biber, yüzde 19.94 ile patlıcan, yüzde 19.19 ile karnabahar, yüzde 16.06 ile portakal izledi.

Mart ayında bir önceki aya göre fiyatı en fazla düşen ürün ise yüzde 18.47 ile ıspanak oldu. Ispanağı yüzde 18.30 ile maydanoz, yüzde 16.15 ile yeşil soğan, yüzde 12.91 ile salatalık, yüzde 9.53 ile yumurta, yüzde 6.92 ile de erkek botu izledi.

Öte yandan Bağımsız Kamu Görevlileri Sendikaları Konfederasyonu (BASK), gıda ve alkolsüz içecek fiyatlarının yılbaşından bu yana yüzde 10,1 arttığını vurgulayarak, “Memur ve emekli için mutfaktaki yangın söndürülemiyor” dedi.

BASK harcamaların dörtte birini oluşturan gıda ve alkolsüz içeceklerde görülen yüzde 29.77 düzeyindeki yıllık enflasyonun memur ve emekli için gerçek enflasyon olduğunu vurguladı ve bunun yıllık enflasyonun 10 puan daha üzerinde olduğunun altını çizdi.

BASK Genel Başkanı Bayram Zengin, yaptığı basın açıklamasında; memur ve emeklilerinin 2019 yılının ilk üç ayındaki enflasyon kayıplarının, Ocak ayında verilen yüzde 4 oranındaki artışın yüzde 57’sine ulaştığını belirterek aylıklardaki erimenin devam ettiğini ve mutfaktaki yangının söndürülemediğini söyledi.

necdetbuluz@gmail.com

www.facebook.com/necdet.buluz