İran’a ambargonun

düşündürdükleri…

Necdet Buluz

ABD’nin İran’a yönelik yeni yaptırım paketi 5 Kasım itibariyle devreye girdi. Yaptırımlardan muaf olan olan 8 ülke arasında Türkiye de bulunuyor. Ancak söz konusu muafiyet yalnızca 6 ay geçerli. Bu süre sonunda Türkiye, İran’la tüm ticaretini sıfırlamak zorunda kalacak.

Dışişleri Bakanı Mike Pompeo ve Maliye Bakanı Steve Mnuchin İran’a yönelik yaptırımlar ve ülkelere tanınacak muafiyeti ayrıntılandırdı.

Pompeo, 8 ülkeden 2’sinin İran’la ticari faaliyeti sıfıra indirme taahhüdünde bulunduğunu, 6’sının da büyük ölçüde azaltma vaadinde bulunduğunu ve bu sebeple de bu ülkelere yaptırımlardan geçici olarak muafiyet verileceğini söyledi.

Amerikan basınına yansıyan haberlere göre, muafiyet tanınacak ülkeler arasında Hindistan, Çin, Japonya ve Güney Kore var.

ABD’nin İran’a yönelik uyguladığı yaptırımlara sert tepki gösteren Rusya Dışişleri Bakanlığı, “ABD’nin yaptırımlarına rağmen İran ile ticari ve ekonomik ilişkileri devam ettirmek için gereken adımları atacağız. Yanlarındayız” dedi.

Rusya Dışişleri Bakanlığı, ABD’nin İran’a yönelik yeni yaptırımlarına ilişkin, “ABD’nin yaptırımlarına rağmen İran ile ticari ve ekonomik ilişkileri devam ettirmek için gereken adımları atacağız. ABD’nin yeni yıkıcı adımlarını kararlılıkla kınıyoruz.” açıklaması ile bundan sonra nasıl hareket edileceğinin de ipuçları verilmiş oldu.

Bakanlıktan yapılan yazılı açıklamada, ABD’nin, nükleer silahsızlanma ve silah kontrolüne yönelik uluslararası yasal yolları tahrip etmek için attığı adımların, derin endişe ve hayal kırıklığıyla karşılandığı belirtildi.

ABD’nin, Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması’na (NPT) güçlü bir darbe daha vurduğu kaydedilen açıklamada, “Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarını hiçe sayan ve İran yaptırımlarında olduğu gibi üçüncü ülkeleri de ilgilendiren tek taraflı tüm yaptırımları reddediyoruz. Uzun dönemli deneyimlerimizin de gösterdiği üzere, baskı yaparak İran’ın imtiyazlarda bulunması sağlanamaz.” görüşü dile getirildi.

Uluslararası kamuoyunun, yalnızca bir ülke tarafından atılan adımlarla diplomatik başarıların zarar görmesine izin vermemesi gerektiği belirtilen açıklamada, “ABD’nin İran’a yönelik yeni yaptırımları, Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) olarak adlandırılan nükleer anlaşmaya yöneliktir. ABD’nin yaptırımlarına rağmen İran ile ticari ve ekonomik ilişkileri devam ettirmek için gereken adımları atacağız. ABD’nin yeni yıkıcı adımlarını kararlılıkla kınıyoruz.” ifadesi kullanıldı.

ABD yönetimi, 2015 nükleer anlaşması kapsamında kaldırılan tüm İran yaptırımlarının, 5 Kasım’dan itibaren yeniden hayata geçirileceğini, ancak 8 ülkeye petrol ticaretinde geçici olarak muafiyet tanınacağını açıklamıştı.

Asıl soru şu:

AB ülkeleri, İran’a uygulanan ambargoya uyacaklar mı? Uymayacaklarsa nasıl hareket edecekler? Şimdi bu sorunun yanıtını arayalım:

ABD’nin 2015 nükleer anlaşması kapsamında kaldırılan tüm İran yaptırımlarını yeniden uygulama kararı hakkında ortak açıklama yapan İngiltere, Almanya ve Fransa savunma bakanları ABD’nin İran’a tekrar yaptırım uygulama kararından derin üzüntü duyduklarını duyurdu.

Gerçeği görmek gerekiyor. İngiltere ve Almanya’nın İran ile olan ticaretinde önemli payları var. Bunları kaybetmek, istemiyorlar. Yapılan ortak açıklamada da “Taraflar, AB hukukuna uygun bir şekilde İran ile yasal yollardan ticaret yürüten Avrupalı ekonomik aktörleri koruyacak” deniliyor.

İran nükleer anlaşmasına taraf ülkelerin İran ile finansal kanalları açık tutma konusunda kararlı olduğu vurgulanan açıklamada, İran ile doğal gaz ve petrol ihracatının da sürdürüleceği beliriliyor.

Bunun anlamı İran’a konulan ambargoya uyulmayacak. Ya da ambargoyu delecek ve ticaretin devam edeceği bir yolun bulunması için çalışma yapılması istenilecek.

Açıklamada, bu çerçevede Rusya ve Çin de dahil olmak üzere İran nükleer anlaşmasını destekleyen ülkelerle ortak çalışmaların devam ettiği duyuruldu.

Son haftalarda özellikle ABD yaptırımlarını bertaraf etmeyi amaçlayan yeni bir ticari mekanizma üzerinde çalışmaların yoğunlaştığı belirtilen açıklamada, bu vesileyle İran ile ticaret yapmak isteyen Avrupa şirketlerine imkân sağlanacağı vurgulandı.

Açıklamada, “Bu çalışmaları sonuçlandırma konusunda son derece kararlıyız” ifadesine yer verildi.

Tarafların İran nükleer anlaşmasını uygulamaya devam edeceğinin aktarıldığı açıklamada, İran’ın da bu çerçevede yapıcı bir rol oynaması gerektiğinin altı çizildi.

Sonuç:

Amerika’nın İran’a başlattığı ambargo öyle görünüyor ki AB ülkelerinde de sıkıntıya neden olacak. Rusya, Çin ve Hindistan baştan bu yana ambargoya karşı olduklarını söyledi. Türkiye, ticareti sürdürecek. Ambargo için “Başlamadan delindi” dersek yanılmamış oluruz.

necdetbuluz@gmail.com

www.facebook.com/necdet.buluz