Beyaz et üretiminde

sıkıntı büyüyor…

Necdet Buluz

Haberi okuyunca beyaz et sektöründe yaşananları daha iyi anlayabileceğiz. Bugünkü yazımızda beyaz ette yaşananları sizlerle paylaşmak istedik.

Beyaz et fiyatlarının son bir yılda yüzde 100 zamlanmasına dayanamayan beyaz et üretici firmaları bir bir kapanmaya başladı. Marmara’da 470, Ege’de 400 beyaz et üreticisi, artan maliyetler nedeniyle kepenk kapattı.

Rakamlar gelecekteki tehlikeyi açık biçimde gösteriyor.

Türkiye Kanatlı Hayvan Eti Üreticileri Merkez Birliği’nden (TÜKEBİR), Sakarya-Kocaeli Bölgesi’ndeki 1465 üretici firmanın 470’i; Ege Bölgesi’ndeki 3 bin firmanın da 400’ü artan maliyetlere dayanamayıp üretimini sonlandırdı.

Ülke genelinde toplam 14 bin üretici firmanın bulunduğunu söyleyen TÜKEBİR 2. Başkanı Osman Bayraklı, bu firmaların yüzde 50’sinin aralık ayı itibarıyla kapanacağını öngördüklerini aktardı.

Eğer, kriz devam ederse beyaz et ve yumurta üretimi azalacak demektir. Bu da arz-talep doğrultusunda yeni zamları beraberinde getirecek.

İçinde bulunduğumuz şu günlerde bile beyaz et ve yumurta fiyatları piyasada “el yakar” durumda pahalı satılıyor. Tüketiciler “Neredeyse tavuk eti et fiyatlarına yaklaştı” diye yakınıyor.

Türkiye’nin kanatlı sektöründe bulunan Keskinoğlu, Şenpiliç ve Erpiliç gibi sermaye grupları, ülke genelinde 14 bin üreticiyi kapsayan 18 entegre tesiste üretim yaptırıyor.

Sermayedarların karşıladığı tek girdi ise yem ve civciv. Entegre tesisler, elektrik, kömür, çeltik, işçilik ve altlık gibi diğer tüm giderleri kendileri karşılamak zorunda.

Ancak son bir yılda yüksek kurun etkisiyle ortalama yüzde 52.5 artan girdi maliyetleri, bazı kalemlerde yüzde 100’ü bulunca, tesisler bu yükün altından kalkamamaya başladı. Marmara, Karadeniz ve Ege bölgelerindeki entegre tesislerde yıllardır fason üretim yapan firma yetkilileri, “Son 3 yılda hiç zam almadık ama artan maliyetlerle baş etmeye çalışıyoruz. Cebimizden verip, üretime devam etmeye çalışıyoruz” dedi.

Piyasada tavuk eti fiyatı ve yumurta ikiye katlandı. Buna rağmen üreticiler “Girdi fiyatlarındaki artış nedeni ile yine de kar edemiyoruz” diye yakınıyor.

Sadece beyaz et üreticileri değil, ekmekten, domatese kadar üretim yapanların ortak sıkıntısı girdi fiyatlarındaki artış olarak gündeme geliyor.

Aslına bakılacak olursa her sektörde girdi fiyatlarında artış var. Bu durum karşısında üretilen mallara ya zam yapılacak, ya üretim azalacak, ya da sektördekiler kapılarına kilit vurmak durumunda kalacak.

Geçen yıl 300 TL olan bir ton çeltiğin bu yıl 600 TL’ye; bir ton kömürün ise 600 TL’den 1000-1250 TL’ye çıktığını belirten TÜKEBİR 2. Başkanı Bayraklı, “Sektörün bir dönemi 45 gündür. Bu süre içinde yalnızca elektriğe ödememiz gereken miktar geçen yıl 4 bin lira iken, bu yıl 7 bin 500 liraya çıktı” dedi. Ege Bölgesi’nde üretim yapan, aynı zamanda TÜKEBİR Genel Başkan Yardımcısı olan Mazlum Öztürk de “Elektrik borcumu kapamak için 2 tane jeneratörümden birini, 70 bin TL değerinde iken 25 bin TL’ye satmak zorunda kaldım. Entegre tesisler borçlarını ödeyemediği için ekipmanını satıp, tek tek kapanıyor” diye konuştu.

Kanatlı sektörü, artan maliyetlerinin yanı sıra son dönemde artan konkordatolarla tahsilât sıkıntısı yaşıyor. Sektörde sıkıntı yaşayanların sayısında da artışların olduğuna vurgu yapılıyor.

Samsun Kavak Kanatlı Üreticileri Birliği İsmail Cengiz Belli, yalnızca Karadeniz Bölgesi’ndeki üreticilerin, toplam 5-6 milyon liralık alacağı biriktiğini söylüyor.

Bölgede yalnızca bir tane entegre tesisin olduğunu, bu tesise de Köytür’ün (Yemsel Tavukçuluk AŞ) üretim yaptırdığını anlatan Belli, “2015’te iflas erteleme davası açmışlardı. Halen sürüyor. 35 bin TL alacağım var. Yalnızca 2018 Mayıs’ta 6 bin lira yatırdılar. Gerisi beklemede” dedi. Belli, bazı firmaların alacağının 200 bin TL’ye kadar çıktığını kaydetti.

Sektörün önemli firmalarından Keskinoğlu, 11 Haziran’da konkordatoya başvurmuş, tanınan 5 aylık geçici mühlet, bu ay itibarıyla 12 ay daha uzatılmıştı. Şirketin Ege Bölgesi’nden alım yaptığı entegre tesis yetkilileri, konkordatoya rağmen şirketin üreticiye alacak sıkıntısı yaşatmadığını, ancak üretimin her geçen gün düştüğünü söyledi.

Sıkıntıların asıl nedeninin daha önce kurdaki yükseklikten yaşandığı söyleniyordu. Şimdi ise kur normal seyrinde devam ediyor. Buna rağmen girdi fiyatlarındaki yükselişlerde bir indirime gidilmiyor.

Önlem alınmadığı takdirde ette yaşanan sıkıtının daha kapsamlısı beyaz et sektöründe de yaşanacak gibi görünüyor.

necdetbuluz@gmail.com

www.facebook.com/necdet.buluz