Amerika’nın istekleri

bitmiyor…

Necdet Buluz

Amerika ile Türkiye arasında giderek yükselen gerilim, Washington’un yeni istekler listesi ile bir başka boyut kazandı.

Yaptırım konulmaması için İran’a 3 şart dayatan ABD’nin NATO müttefiki Türkiye’ye 8 şart dayatması yeni gerilimlerde önem kazanıyor. Bu şartlar neleri kapsıyor kısaca bakalım:

1. Papaz Brunson dahil 15 Temmuz darbe girişiminde rol alan 20 ajanın ivedi serbest bırakılması. ABD, Özellikle Brunson’ın tahliyesi için 15 Ağustos Çarşamba gününe kadar Ankara’ya süre verdiği de söyleniyor.

2. Türkiye’nin İran’a kapsamlı ambargo uygulaması.

3. Rusya’dan S400 satın alınmaması.

4. Ankara’nın Kudüs politikasını gözden geçirmesi.

5. Kıbrıs Adası etrafında doğalgaz ve petrol aramaktan vazgeçmesi.

6. Halkbank’a kesilecek cezaya razı olunması.

7. Ankara’nın Fetullah Gülen’in iadesini talep eden dosyayı kapatması.

8. Türkiye’nin sahip olduğu kritik madenlerde ruhsatların Amerikan şirketlerine verilmesi.

ABD Başkanı Trump’ın Mart ayından bu yana Çin’e yönelik başlattığı ticaret savaşı sonrasında Mayıs ayında İran’a Ağustos ayı itibariyle yaptırımlara başlayacağını ilan etmesi, son dönemde Türkiye, Rusya ve Kuzey Kore’yi de ‘yaptırım uygulanan ve uygulanacak ülkeler listesine eklemesi söz konusu ülkelerde ekonomik dengeleri altüst etti. ABD’nin yaptırım hamlesinin en fazla vurduğu ülkelerin İran ve Türkiye olduğu görülüyor.

İran’ın para birimi riyal tepetaklak olurken, TL yılbaşından bu yana dolara karşı yüzde 50’den fazla değer kaybetti. İran, ‘resmi kur ile serbest piyasa kuru’nu ayırarak, yola devam ederken, Türkiye dalgalı kur rejiminin etkisiyle görülmemiş bir şokla 2001 yılından bu yana karşılaştı.

Daha önce ekonomide risklerin büyüdüğüne değinmiş ve özellikle Türk Lirası’ndaki erimeye dikkat çekmiştik. ABD Dolarındaki son durumu bir kez daha gözden geçirmek istedik:

ABD Doları, Cuma günü önce uluslararası, ardından iç piyasalarda 6.80’ı, Euro ise 8.0’ı aştı. Böylece yılbaşından bu yana TL’deki kayıp dolarda yüzde 80’ı, Euro’da ise yüzde 75’ı yükseldi.

Lira 2001 krizinden bu yana ilk kez bu denli sarsıldı. Böylece TL, para biriminin değer kaybında gelişmekte olan ülkeler arasında Arjantin’i geçerek, ilk sıraya yükseldi. İç piyasalardaki düşüşte ABD Başkanı Trump’ın Cuma günü attığı tweet’teki “Türk lirası, çok güçlü dolarımız karşısında hızla düşüyor. Türkiye’den gelen çelik ve alüminyum üzerindeki gümrük vergilerinin ikiye katlanmasına onay verdim! Alüminyumda bu oran artık yüzde 20, çelikte de yüzde 50. Türkiye ile ilişkilerimiz bu dönemde iyi değil!” ifadesi etkili oldu.

ABD sadece Türkiye, İran ve Kuzey Kore’yi değil süper güç Rusya’yı da rahatsız etmekten geri kalmıyor. ABD’de bir grup senatör tarafından geçen hafta sunulan yaptırım tasarısıyla, Suriye ve Ukrayna’daki faaliyetleri ile 2016’daki başkanlık seçimlerine müdahale ettiği gerekçesiyle Rusya’ya yönelik yaptırımların genişletilmesi planlanıyor.

Öte yandan, ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, eski Rus ajanı Sergey Skripal ve kızının İngiltere’de zehirlenmesi nedeniyle Moskova’ya uygulanacak bazı yeni yaptırımların 22 Ağustos’ta yürürlüğe gireceği bildirilmişti. Açıklamada, söz konusu yeni yaptırımlar kapsamında ilk etapta Rusya’nın ihracatının ve finansman erişiminin kısıtlandığı belirtilirken, Rusya’nın gelecekte kimyasal silah kullanmayacağına dair garanti vermemesi halinde Rus hava yolu şirketi Aeroflot’un ABD’ye uçuşlarının engellenmesi, bankacılık faaliyetleri ve döviz kullanımı da dahil olmak üzere çok sayıda ek yaptırımın devreye gireceği duyurulmuştu.

Gelişmeleri değerlendiren Rusya Başbakanı Dimitriy Medvedev, “Eğer bankacılık faaliyetlerine veya döviz hareketlerine engellemeler getirilirse bunu, ekonomik bir savaş ilanı olarak değerlendireceğiz. ABD’nin bu adımına mevcut tüm ekonomik ve siyasi adımlarla karşılık verilmelidir” dedi.

Bütün bu gelişmeler karşısında Cumhurbaşkanı Erdoğan Rusya Devlet Başkanı Putin ile bir telefon görüşmesi yaparak durum değerlendirmesinde bulunmuş ve alınması gereken önlemleri görüşmüştü.

necdetbuluz@gmail.com